Βρέσθενα : Το σχολείο

Το σχολείον των Βρεσθένων

Οι Βρεσθενίται, χρησιμοποιούντες κοινοτικόν ίδρυμα ως σχολείον, εσκέφθησαν κατά το 1825 να το πωλήσωσιν, ίνα δια των χρημάτων τούτων επισκευάσωσι την εκκλησίαν των. Το τοιούτον εξώργισε τον ευρέθιστον άλλως Βρεσθένης Θεοδώρητον, όστις, προς τιμωρίαν, διέταξεν η μεν εκκλησία Βρεσθένων να κλείσει, να παύσωσι δ' ιερουργούντες οι ιερείς. Αποτέλεσμα της τοιαύτης διαταγής υπήρξεν η αίτησις συγγνώμη εκ μέρους των Βρεσθενιτών γραψάντων. "Λοιπών, δεσπότη μου, όχι πως δεν σε ηκούσαμεν, αλλά το οσπήτιον αυτών ήναι έτοιμο διά να γκρεμήση και ύπαμεν διά να το πουλήσωμεν και και φτιάσωμεν την εκκλησίαν οπού είναι καθώς μας ηξεύρεις πως ήμεθα εκεί μέσα και βεβεόνεσε και από τους γειτόνους μας τους Βρυσιότε...., (1).

Το κατά το 1825 λοιπόν υφιστάμενον σχολείον τούτο επανευρίσκομεν κατά τους τελευταίους μήνας του 1828. (2) Τότε δήλα δή συνελθόντες οι κάτοικοι, προτροπή του δημογέροντος και εφόρου του σχολείου Ν. Πιλάλα, όστις επαξίως θεωρείται ευεργέτης της κοινότητος Βρεσθένων, συνέλεξαν διά κοινής εισφοράς το ποσόν των 806 γροσίων, ως εμφαίνεται εκ του κατωτέρω παρατιθεμένου καταλόγου, ύπερ και συμπληρωθέν διέθεσαν υπέρ του ετησίου μισθού ενός αλληλοδιδακτικού διδασκάλου, όν μεταβάς εις Σύρον ο Ν. Πιλάλας εξέλεξε μεταξύ των μαθητών του Δρος Κόρκ. Ο διδάσκαλος όμως ούτος, Θεόφιλος επονομαζόμενος, μετά εξ μηνών διδασκαλίαν απεχώρησεν. Οι Βρεσθενίται αποφασίζουσι τώρα να ιδρύσωσι και Ελληνικόν σχολείον. δευτέρα λοιπόν απόπειρα προς εξεύρεσιν Ελληνικού αυτήν την φοράν διδασκάλου εγένετο υπό του αυτού Ν. Πιλάλα κατά Νοέμβριον του 1820 εν Ναυπλίω και παρά τη Γραμματεία της Εκπαιδεύσεως. Πρέπει δε να εξάρη τις εν τη περιστάσει ταύτη τον πατριωτικόν ζήλον του δημογέροντος τούτου, όστις, γνωρίζουν ότι οι συμπολιταί του εδυστρόπουν να προσφέρωσιν υπέρ τα χίλια γρόσια ετησίως, προεκάλεσε μεν εκ μέρους αυτών κοινό γράμμα περί του ποσού τούτου ομιλούν, κρυφίως όμως μετά των ανεψιών συνεννοηθείς, ανεβίβασε το ποσόν εις γρόσια χίλια πεντακόσια, τετελεσμένον δημιουργών γεγονός, αλλά και Ελληνικόν διδάσκαλον άμα υπέρ των παίδων της πατρίδος του εξασφαλίζων.

Ταύτα βεβαιούσι τα κατωτέρω δημοσιευόμενα έγγραφα.
1) Φ. Κουκουλέ, Ο Βρεσθένης Θεοδώρητος ο Β΄ και το σχολείον Βρεσθένων εν τω Σπαρτιατικώ ημερολόγιω τομ. Θ΄ σελ. 54.
2) Τούτο υπαινίσσεται και ο προσωρινός διοικητής Λακεδαίμονος και Πραστού Γ. Βαλτινός, πληροφοριών δι' εγγράφου του της 7ης Δεκεμβρίου 1829 ότι "αλληλοδιδακτική σχολή ήτο πέρυσι εις χωρίον Βρέσθενα συντηρουμένη δια συνεισφορών των κατοίκων". Όρα τον εν τοις Αρχείοις του Κράτους φάκελλον των σχολικών του μηνός Δεκεμβρίου 1829.
3) Ο κατάλογος ούτος εδημοσιεύθη εν τη Γενική εφημερίδα της Ελλάδος του 1829 εν σελ. 142. όρα και Λ. Βελέλη, Ο Καποδίστριας σελ. 97.

Κατάλογος ετησίας συνδρομής των Βρεσθενιτών υπέρ συστάσεως και συντηρήσεως αλληλοδιδακτικής σχολής εν τη κωμοπόλει αυτών. (3)
Ν. Πηλάλας γρ. 100, Πανάγος Κωστόπουλος 30, Αναγνώστης Δημαράς 15, Κωνσταντής Γκοβόστης 10, Αναγνώστης του Πανάγου 50, Μανόλης Βερβενιώτης 30, Διαμαντής του Γιαννάκη 5, Γιάννης Σκλαβούνης 10, Δημήτρης Κακαβάς 10, Μελέτης Καρτσούνης 15, Διαμαντής Γκοβόστης 5, Γιαννάκης Πρίμπας 5, Πολυχρόνης Λουμόγιαννης 10, Παπά Κωνσταντίνος 30, Σαράντος Δημαράς 10, Δημητράκης Διαβατινός 3, Νικόλας Δημαράς 8, Αναστάσης Λούμος 5, Αθανάσης Γκοβόστης 10, Νικολός Μηλιάκης 3, Γιαννάκης Μερμίγκης 6, Αναστάσης Ρίζος 5, Αναγνώστης Οικονόμου 40, Αναγνώστης Διαμαντόπουλος 40, Κυριάκος Σακελλαρίου 30, Κωνσταντής Σταυριανόπουλος 40, Αναγνώστης Παναγιωτόπουλος 30, Πέτρος Πρίμπας 5 Αθανάσης Ροζιανίτης 10, Παναγιώτης του Νικόλα 20, Γιαννάκης Ρίζος 25, Νικόλας Κασινίκος 10, Γιάννης Γκοβόστης 3, Δημήτρης Φράγκος 5, Δημήτρης Λούμος 5, Μιχάλης Δημαράς 15, Γεώργης του Φίλιππα 18, Νικολός Βελέτης 5, Νικολέτος Ψυχοϋιός 5, Γιαννακόπουλα 20, Νικόλας Μερμίγκης 15, Σταύρος Μάνταλος 3, Ηλίας Αναγνωστόπουλος 30 Δημήτρης Διαμαντόπουλος 5, Σπύρος Καλαβρυτινός 10, Γιαννάκης Διαμαντόπουλος 30, Πανάγος του Μανόλη 10. το όλον 806.

Προς τον ευγενέστατον Δημογέροντά μας κύριον Νικόλαον Πηλάλαν. 

Έλαβον το αδελφικόν σας και είδομεν να μας γράφης ότι φροντίζεις διά διδάσκαλον Ελληνικόν και να ηξεύρει και την αλληλοδιδακτικήν. Μαθόντας το κοινόν μας και υπερεχαρήκαμεν όλοι όπου ο ζήλος ο πατριωτικός σας παρακινεί πάντοτε να ωφελήσετε το κοινόν μας και τους φιλομαθείς παίδας μας, διά να διδακτούν, την νεολαίαν μας να γίνουν καλοί πατριώται. Όθεν συναχθέντες όλοι μας και με κοινήν γνώμην όλο το χωρίον δίδομεν πληρεξουσιότητα προς την ευγενίαν σας να φροντίσετε έως χίλια γρόσια και μερικήν ζωοτροφίαν, όσην κρίνετε εύλογον, επειδή και η κατάστασίς μας περιπλέον δεν σηκώνει και ελπίζομεν ότι δεν θέλει λείψης από αυτό το θεάρεστον έργον, και, αν γνωρίζετε, ότι διδάσκαλον δεν ευρίσκομεν με αυτόν το μισθόν, παρακαλείσαι ως Δημογέρων του κοινού μας να προσκλάψης εις τον Εξοχώτατον Κυβερνήτην μας και ίσως η μεγάλη του ευσπαγχία μας βοηθήση δια να απολαύσωμεν εκείνο οπού ποθούμεν. Σας ασπαζόμεθα και μένομεν

Οι συμπολίται
Πανάγος Κωστόπουλος, Αναγνώστης Οικονόμου, Αναγνώστης Οικονόμου, Αναγνώστης Σακελλαρόπουλος, Νικόλαος Μπελένης, Γιάννης Σκλαβούνης, Νικόλαος Μερμήγκης, Δημήτρης Κακαβάς, Πολυχρόνης Λούμος, Διαμαντής Γκοβόστης, Πανάγος του Μανόλη, Παπά Κωνσταντής, Κυριάκος Σακελλαράκης, Αναγνώστης Διμαντόπουλος, Σταυριανός του Παναγιώτη, Σαράντος Βασιλάκης, Νικόλας Δημαράς, Γιώργης Αποστολάκης, Θανάσης Ροζιανίτης, Γιαννάκης, Διαμαντόπουλος, Νικολέτος Ψυχογιός και όλον το κοινόν.

Θείε κύριε Νικόλαε προσκυνώ.

Η παρούσα μας δεν αποβλέπει εις άλλο ειμή εις το να σε ιδεάσωμεν. Το γράμμα όπου φέρει ο Γιαννάκης από το κοινόν το εγράψαμεν εις τα χίλια γρόσια, ιδά να μη πολυφανή των πατριωτών μας, εις δε το μυστικόν η συμφωνία μας έμεινε εις χίλια πεντακόσια γρόσια. Προσπάθησε να πάρη τέλος χωρίς άλλο, και έξαφνα εκίνησε ο Γιαννάκης και γράφομεν ατομικά, επειδή και ο Πανάγος με τους Αναγνώστηδες δεν έτυχαν εις την ιδίαν ώραν έλειπαν εις τοις δουλειές τους, η δε συμφωνία μας είναι μία και περιπλέον δεν γράφομεν. Σε ασπαζόμεθα αύθις και μένομεν.
Τη 19 Αυγούστου 1829
Βρέσθενα.

Οι ανεψιοί σου τυχόντες
Παπά Κωνσταντής
Αναγνώστης Οικονόμου
Κυριάκος Σακελλαράκης

Προς την επί της Δημοσίου Παιδεύσεως και των Εκκλησιαστικών Γραμματείαν!

Κατά τον Ιανουάριον του τρέχοντος έτους ήρχισε να διδάσκεται η Νεολαία της Κώμης Βρεσθένων κατά την αλληλοδιδακτικήν μέθοδον από τον διδάσκαλον κύριον Θεόφιλον Λουλούδην Άνδριον τον οποίον είχα συμφωνήσει εις Σύραν δι' ολόκληρον έτος γρόσια χίλια, προπληρώσας αυτόν την πρώτην εξαμηνίαν. Τελειωθείσης δε ταύτης, παραίτησεν ούτος το Σχολείον, δια τους οποίους προφορικώς προς την Γραμματείαν ταύτην παρέστησα λόγους, και έκτοτε το κοινόν μας στερείται διδασκάλου.

Μ' όλας τας προσπαθήσεις μου έως ώρας δεν ηδυνήθην να τύχω τοιούτον, όστις, μεμακρυσμένος από τας πόλεις, να ευχαριστήται, απολαμβάνων μετρίως, να ζη εις χωρίον.
Διό αναφερόμενος προς την Γραμματείαν ταύτην, εις την οποίαν προστρέχουν οι μετερχόμενοι το διδασκαλικόν επάγγελμα, παρακαλώ διά να προμηθεύση ευμέθοδον και εγκρατή της Ελληνικής γλώσσης διδάσκαλον δια το κοινόν των Βρεσθένων, το οποίον προσφέρει κατ' έτος εις αυτόν γρόσια χίλια πεντακόσια εις μετρητά και δια την ζωοτροφίαν του δέκα κοιλά σιτάρι, είκοσι οκάδες έλαιον, εξήντα οκάδες τυρί και διακοσίας οκάδες οίνον. Περί τούτων όλων ιδιαιτέρως υπόσχομαι εγώ, κατά την προς εμέ επιστολήν του κοινού Βρεσθένων, τα μεν μετρητά να προπληρώνω εις τον διδάσκαλον την αρχήν εκάστης τετραμηνίας, τα δε λοιπά προς ζωαρκειάν του να τον δίδω μετά δύο μήνας της ενάρξεως των μαθημάτων. Όσα δε η Σεβαστή Κυβέρνησις ήθελεν ευαρεστηθή κατά καιρόν να προσθέση να τα λαμβάνη εις προσθήκην του μισθού του.

Η δε κατά την αλληλοδιδακτικήν μέθοδον διδασκομένη Νεολαία θέλει προμηθευθή εντός ολίγου διδάσκαλον, διδαχθέντα εις Σύραν από τον Δόκτορα Κόρκ.

Περί της αρχάς της συστάσεως του ειρημένου Σχολείου δεν ηθέλησα να ενοχλήσω την Σεβαστήν Κυβέρνησιν, ανενδότως ενασχολουμένων εις αναγκαιοτέρας της Πατρίδος υποθέσεις, και διότι ο Δόκτωρ Κόρκ μας επρόσφερε δωρεάν αβάκια τινά, πετροκόνδυλα, αλφαβητάρια, πίνακας τουΕυαγγελίου, Ευαγγέλια, ψαλτήρια και τινά φυλλάδια, τα δε λοιπά ηγόρασα. Εξ αυτών εξωδεύθησαν τα πετροκόνδυλα και συνετρίβησαν αβάκιά τινά, τα δε λοιπά ευρίκσονται μέρος εις την εξουσίαν μου και μέρος εις το σχολείον. στερείται δε τούτο όσα περιπλέον γνωρίζει η Γραμματεία αύτη αναγκαία και κατ' εξοχήν των αναγκαιοτέρων της Ελληνικής γλώσσης στοιχειωδών βιβλίων, περί των οποίων παρακαλείται η Σεβαστή Κυβέρνησις να λάβη πρόνοιαν.
Πετοιθώς εις το φιλόμουσον της Σεβαστής Κυβερνήσεως εναποθέτω το σχολείον τούτο υπό την άμεσον προστασίαν Αυτής.
Μένω με βαθύτατον σέβας
Εν Ναυπλίω την 18 Νοεμβρίου 1829 
Ο ευπειθής
Δημογέρων Βρεσθένων
Ν. Πηλάλας

Το αλληλοδιδακτικό σχολείον Βρεσθένων επανευρίσκομεν πάλιν κατά το 1832 με διδάσκαλον τον εκ Βαμβακούς ιερομόναχον Διονύσιον Βονίτην, όστις, ως ο ίδιος πληροφορεί, "την 15 Νοεμβρίου έκαμεν αρχήν της παιδαγωγίας" συγκεντρώσας τότε τριάκοντα και εξ μαθητάς, οίτινες κατά το επόμενον έτος εγένοντο είκοσι και εννέα μη φοιτώντες και αυτοί τακτικώς. Κατά το 1833 εσημείωνεν ο Βονίτης προς τους εφόρους. "Δύο παιδία της Αναστάσαινας Σταυρονύφης και του Μάνταλου δεν έρχονται ακαταπαύστως. Αν έλθουν δέκα ή δώδεκα ημέρας τον κάθε μήνα, έως δεκαπέντε το πολύ, παραπάνω όχι" (1).

Σχολιάζοντες τα ανωτέρω λέγομεν τα εξής.
Ο Άνδριος Θεόφιλος Λουλούδης ήτο ιεροδιάκονος, αποχωρήσας δ' εκ Βρεσθένων εστάλη υπό της Γραμματείας των Εκκλησιαστικών και της δημοσίας Εκπαιδεύσεως προς τον διοικητήν Λακεδαίμονος και Πραστού την 12ην Νοεμβρίου 1829 "διότι έδωσεν αποδείξεις ότι δύναται να διευθύνη την οικοδομήν αλληλοδιδακτικών σχολείων εν τη επαρχία (2) και ίνα κατόπιν γίνη διδάσκαλος εις εν εξ αυτών". 

1) Πλείονα περί του Διονυσίου ως διδασκάλου εν Βρεσθένοις όρα εν των άρθρω μου "Ο Βρεσθένης Θεοδώρητος ο Β΄, και το σχολείον Βρεσθένων" εν τω Σπαρτιατικώ ημερολογίω τομ. Θ΄, σελ. 54-58.
2) Το επάγγελμα του ιερωμένου και διδασκάλου δεν εθεωρείτο τότε ασυμβίβαστον προς το του αρχιτέκτονος. Κατά την 11ην Ιουνίου 1831 επί παραδείγματι ο διδάσκαλος του σχολείου Θερμίων (Κύθνου) ιερείς Γεώργιος Αισωπίδης ήτο "σχεδιαστής της οικοδομής αυτού και συνεπιστάτησεν εις την κατασκευήν αυτού". Φάκελλος σχολικών Ιουνίου 1831.

Όντως κατά την 30ην Νοεμβρίου 1829 διωρίσθη να διαθέση τα της οικοδομής της εν Λακεδαίμονι σχολής Κάτω Ριζών-Βαρδουνοχωρίων, εν ή και εδίδαξε κατά διαλείμματα από της 1ης Δεκεμβρίου 1829 μέχρι τουλάχιστον 10ης Ιουλίου 1831, φρικτώς παραπονούμενος δια την μη κανονικήν καταβολήν των μισθοδοσιών του "ένεκα της οποίας υπέφερε και αυτάς τας εσχάτας ταλαιπωρίας" (1).

Τον αυτόν Λουλούδην κατά Νοέμβριον του 1830 συνήντησεν ο τότε τα εν Πελοποννήσω σχολεία επιθεωρών Ι. Π. Κοκκώνης, όστις μας πληροφορεί ότι "ευρίσκετο εις Μπολοβίτσαν αγωνιζόμενος να πείση τους κατοίκους να εξοικονομήσωσιν εν κτίριον σχολείου" και προσθέτει. "ο άνθρωπος φαίνεται ότι έχει πολύν ζήλον και υποφέρει πενίαν και ταλαιπωρίας προσπαθών να κατορθώση τίποτε". (2) Κατά την 25ην Μαϊου 1832 επρόκειτο να προσληφθή ως διδάσκαλος του νεοσυστάτου αλληλοδιδακτικού σχολείου Κουμουστής (3).

Ο Ν. Πιλάλας εν τω εγγράφω του της 18ης Νοεμβρίου 1829 λέγει ότι ο Λουλούδης παρητήθη "διά τους οποίους προφορικώς προς την Γραμματείαν παρέστησε λόγους". Οι λόγοι ούτοι, κατά πάσαν πιθανότητα, ήσαν αίτησις του διδασκάλου περί αυξήσεως της αμοιβής, μη γενομένη αποδεκτή. Εντεύθεν και η δήλωσις των Βρεσθενιτών ότι "η κατάστασις των περιπλέον δεν σηκώνει" και η διά τεχνάσματος μέχρι 1500 γροσίων αύξησις του ετησίου μισθού του Ελληνικού διδασκάλου.
Ο Δόκτωρ Κόρκ είναι Αμερικανός φιλάνθρωπος, όστις ιδρύσας και συντηρών εν Ερμουπόλει σχολήν θηλέων, αλλά και Ελληνικόν σχολείον, όχι μόνον εξέπεμψεν εκείθεν διαφόρους μαθητάς την αλληλοδιδακτικήν διδαχθέντες μέθοδον ανά την μόλις ελευθερωθείσαν Ελλάδα, αλλά και πολλάκις διάφορα σχολεία διά σχολικών ειδών και βιβλίων συνέτρεξεν (4).

1) Όρα εν τοις φακέλλοις των σχολικών τα έγγραφα της 12ης και 30ης Νοεμβρίου 1829, ως και τα της 4ης Φεβρουαρίου, 10ης Απριλίου και 25ης Ιουλίου 1831.
2) Φάκελλος σχολικών του Δεκεμβρίου 1830.
3) Φάκελλος σχολικών του Μαϊου του 1832.
4) Όρα τον φάκελλον των σχολικών του Μαϊου 1831 (ημερ εγγρ. 16 Μαϊου). Ο Δρ. Κόρκ έδωκε την από της διευθύνσεως των σχολείων παραίτησίν του τη 10η Φεβρουαρίου 1831, ως εκ των σχετικών εγγράφων φαίνεται.

Εις τον Δρα Κόρκ, τη συστάσει του μαθητού του Λουλούδη, απετάθησαν κατά την 16ην Μαϊου 1831 και οι επίτροποι της αλληλοδιδακτικής σχολής Κάτω Ριζών - Βαρδουνοχωρίων ζητούντες "την εκ της φιλέλληνος και φιλανθρώπου Εταιρείας του διανεμομένην βοήθειαν", ήτοι "την χορήγησιν των αναγκαιούντων βοηθημάτων της μεθόδου".

Εις την σχολήν του Δρος Κόρκ εδιδάχθη την αλληλοδιδακτικήν μέθοδον και ο εκ Βρεσθένων Παναγιώτης Πιλάλας, (1) όστις κατά το 1829, νεαρός ότι, εδίδαξεν εν Λεβετσόβοις, διάδοχον εν τη σχολή ταύτη σχών τον επ' ίσης εκ Βρεσθένων καταγόμενον Παναγιώτην Παπά Σταύρον, όστις επληρώνετο κατά τω 1830 γρόσια 800 ετησίων (2).
Υπήρχε παλαιοτέρα συνήθεια εις τον διδάσκαλον να παρέχωσιν αι κοινότητες, πλήν του εις μετρητά μισθού και τρόφιμα εις ετησίας ποσότητας, κυρίως δε οίνον, έλαιον, σίτον και τυρόν. Η συνήθεια αύτη, την οποίαν πιστοποιούμεν κατά το 1809 διά τον εν Βαμβακού διδάσκαλον Αναγνώστην σημειούντα τότε εν τω ιδιαιτέρω του. "Κάνει να μου δίνη ο Διαμαντής ένα κάρτο σιτάρι, το μισό κρασί, το μισό λάδιο, το μισό τυρί και μια οκά λάδι περσινό. Ο Χρήστος έχει από το Φλεβάρη που διαβάζει έτσι. Και ο Σμυρνιώτης να μας δίνη μία οκά λάδι και ένα μαντήλι και το μισό κρασί. Ο Γιώργης πρέπει εφέτος να μας δώση την μισήν φάγναν. φτάνει πλέον. τόσον καιρόν εδιάβαζε έτσι, και ένα μαντήλι (3) η συνήθεια, λέγομεν, αύτη εξακολουθεί και κατά το 1829 εφαρμοζομένη και εν Βρεσθένοις, υοπστηριχθείσα δέ και υπό του Κοκκώνη γράψαντος εν αναφορά του της 30 Δεκεμβρίου 1830 "Οι Διοικηταί να προτρέπωσι τους πολίτας να συνεισφέρωσιν εκ των ιδίων προϊόντων τουλάχιστον την φάκναν του διδασκάλου, η δε Κυβέρνησις να προσεπιδίδη το επίλοιπον του μισθού εις χρήματα" (4) παρέμεινε και επί Όθωνος εν χρήσει εν τοις Οινουντιακοίς χωρίοις. (4)

1) Όρα το υπό ημερομ. 7 Δεκεμβρίου 1829 έγγραφον εν των σχετικώ φακέλλω.
2) Κατ' έγγραφα του Ι. Π. Κοκκώνη της 7ης και 11ης Δεκεμβρίου 1830.
3) Φ. Κουκουλέ, Ιστορία της Βαμβακούς σελ. 51.
4) Έπιθι το υπό ημερομ. 10 Δεκεμβρίου 1830 έγγραφον εν των οικείω φακέλλω.
5) Κατά την 29ην Νοεμβρίου 1837 ο δημοδιδάσκαλος Οινούντος (Βαμβακούς) Γεώργιος Κοντομπασόπουλος, πλήν της εξ εικοσιπέντε δραχμών μηνιαίας μισθοδοσίας του, έπρεπε, κατά τον διορισμόν του, να λαμβάνη ετησίως από έκαστον παιδίον δώδεκα οκ. Γεννήματος, μία κάρταν ελαίου και δέκα οκ. Μούστον. Φ.Κουκουλέ, Ιστορία της Βαμβακούς σελ. 52

Φαίδων Κουκουλές

Το σχολείο

Κάντε κλικ στην εικόνα για να την μεγεθύνετε

Αποψη των Βρεσθένων

Κάντε κλικ στην εικόνα για να την μεγεθύνετε